De afgelopen maanden hebben we, samen met ontzettend veel vrijwilligers en andere organisaties samengewerkt om zoveel mogelijk mensen te overtuigen dat deze wet ...]]> UPDATE 22/10: Alle stemmen zijn geteld. Het hing al in de lucht maar is nu zeker. Een meerderheid heeft tegen de sleepwet gestemd! De uitslag is helder: kiezers willen een betere wet. We zijn ontzettend blij dat zoveel mensen zich hebben uitgesproken! Het is een duidelijk signaal dat er een wens is voor een veilig Nederland, met een wet die onze vrijheden beschermt..

De afgelopen maanden hebben we, samen met ontzettend veel vrijwilligers en andere organisaties samengewerkt om zoveel mogelijk mensen te overtuigen dat deze wet beter moet. Privacy, internetvrijheid en het werk van de geheime diensten zijn eindelijk volwassen onderwerpen geworden die mensen serieus nemen. We willen iedereen die heeft bijgedragen aan deze uitslag bedanken voor hun inzet.

Het kabinet moet nu iets met deze duidelijke boodschap gaan doen. De kiezer heeft gesproken, de tegenstem moet serieus genomen worden. En wij zullen daarbij gaan helpen.

Natuurlijk gaan we eerst inzetten op het verbeteren van deze wet. Maar mocht de tegenstem genegeerd worden, dan leggen we ons daar niet bij neer. Dan stappen we met een brede coalitie van burgerrechtenorganisaties en bedrijven naar de rechter om onderdelen van de nieuwe wet aan te vechten en alsnog die verbeteringen af te dwingen.

Iedereen die aan deze uitslag heeft bijgedragen: bedankt!

Daar waren we blij mee. De oproep dat iedereen moet stemmen delen we van harte. Maar die goede informatie zullen ze op basis van haar optreden in Nieuwsuur helaas niet hebben gekregen. Daarom helpen wij de minister een handje…

Ollongren: “De wet die we nu ...]]> Gisteren zat minister Ollongren bij Nieuwsuur om de nieuwe wet voor de geheime diensten te verdedigen. Tijdens het interview roept de minister iedereen op om te stemmen op basis van goede informatie.

Daar waren we blij mee. De oproep dat iedereen moet stemmen delen we van harte. Maar die goede informatie zullen ze op basis van haar optreden in Nieuwsuur helaas niet hebben gekregen. Daarom helpen wij de minister een handje…

Ook in 2002 hadden we internet en kabels onder de grond

Ollongren: “De wet die we nu hebben, is eigenlijk nog van het pre-internet tijdperk. Toen communiceerden we bij wijze van spreken nog met de vaste lijn van de telefoon.”

We begrijpen dat de huidige wet moet worden aangepast. Dat moet alleen al om op z’n minst aan de normen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens te voldoen. Maar de minister schetst een beeld van 2002, waarin we voornamelijk via de ether zouden communiceren en we in het pre-internet tijdperk leefden, wat gewoon niet klopt.

De cijfers van het CBS liegen er niet om. Allereerst had in 2002 een ruime meerderheid (64%) van de personen in Nederland thuis al toegang tot internet. Dat is toegenomen tot een percentage van ruim 97% in 2017.

Of je nu toegang hebt tot internet via een vaste verbinding thuis, via je smartphone met 4G of via een Wifi-hotspot, in alle gevallen vindt de internetcommunicatie grotendeels via de kabel plaats. Dat was in 2002 al zo en is nu nog steeds zo. En communicatie via de ouderwetse telefoon dan? Ook dat is communicatie die grotendeels via ‘de kabel onder de grond’ verloopt. Het beeld dat we voorheen vooral via de ether communiceerden en nu via de kabel klopt dus niet.

Wat wel veranderd is, is dat veel meer aspecten van ons leven online plaatsvinden en we nog nooit zoveel data met z’n allen genereren. Wat dat betreft zijn het nu gouden tijden voor de diensten: er zijn nog nooit zoveel data beschikbaar geweest om te onderscheppen en analyseren. En de inbreuk als die kabels worden onderschept is alleen maar groter geworden, omdat we steeds meer privacygevoelige gegevens delen.

Communicatie op de kabel mag nu ook al onderschept worden

 

Ollongren: “Dat betekent dat de communicatie nu niet meer door de lucht gaat maar door de ether, die al afgetapt kon worden, maar door de kabels onder de grond, maar dat mag op dit moment niet onder de huidige wet.”

Zucht. Hoe vaak moeten we het herhalen: ook nu al mogen de diensten de communicatie die ‘door de kabels onder de grond’ gaat aftappen. Dus internetverkeer en telefoonverkeer mogen de geheime diensten onder de huidige wet aftappen. Misschien wordt het eens tijd dat men artikel 25 van de huidige wet erop naslaat.

Nu horen we meteen mensen roepen, en de ether dan!? De diensten mogen inderdaad nu wel al ongericht communicatie in de ether tappen (primair gericht op satellietcommunicatie), maar het is echt onjuist dat communicatie via de kabel op dit moment ontoegankelijk is voor de diensten. Deze valse waarheid blijft hardnekkig terugkeren in de media en komt nu zelfs van onze minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

En Ollongren weet dondersgoed dat ze hier slechts het halve verhaal vertelt. In antwoord op Kamervragen eind vorige jaar heeft ze notabene zelf aangegeven dat de diensten nu ook al gericht op de kabel mogen tappen:

“De AIVD mag in overeenstemming met artikel 25 van de Wiv 2002 de communicatie van geïdentificeerde personen of organisaties onderscheppen, ook als deze via de kabel verloopt.”

Extra opmerkelijk: Ollongren heeft zelf vandaag de cijfers voor gerichte onderschepping van de kabel publiek gemaakt. Dus dat er op de kabel getapt kan worden is evident.

Maar waarom zegt de minister dit niet expliciet bij Nieuwsuur? Zo wordt het hardnekkige misverstand dat de diensten nu niet op de kabel mogen in stand gehouden. En dat is kwalijk. Want of je nu voor of tegen de uitbreiding van de aftapbevoegdheden bent, zulke evidente onwaarheden horen niet in het publieke debat thuis.

Ollongren belooft de uitslag serieus te nemen

In het interview wuift Ollongren de kritiek dat de uitslag van het referendum niet serieus genomen zal worden weg:

Ollongren: “Als het een nee wordt dan nemen we de uitslag serieus, dat staat in de wet en dat zullen we ook doen.”

Deal! Daar gaan we de minsiter aan houden. We gaan er vanuit dat het kabinet dus serieus bereid is om de wet te verbeteren als een meerderheid ‘tegen’ stemt. Hoe de wet op vijf punten verbeterd kan worden? Dat lees je hier.

Matthijs van Nieuwkerk rolde de rode loper kritiekloos uit voor Bertholee’s charmeoffensief. Zijn tafelgast Hanneke Groenteman was een stuk nuchterder en gaf gelukkig nog wat kritisch tegengeluid. Een ...]]> Gisteren zat de directeur van de AIVD, Rob Bertholee, in de uitzending van De Wereld Draait Door om te praten over de sleepwet in aanloop van het referendum hierover op 21 maart. Bertholee ging in gesprek om vermeende misverstanden te corrigeren. Maar wat was het resultaat? Nieuwe misverstanden werden in het leven geroepen. Die zetten we even recht.

Matthijs van Nieuwkerk rolde de rode loper kritiekloos uit voor Bertholee’s charmeoffensief. Zijn tafelgast Hanneke Groenteman was een stuk nuchterder en gaf gelukkig nog wat kritisch tegengeluid. Een gast die kanttekeningen kon plaatsen bij de nieuwe wet ontbrak helaas en werd nu toebedeeld aan wat losse fragmentjes.

Waarom de term sleepnet geen misverstand is

Tijdens het gesprek tussen Van Nieuwkerk en Bertholee leken beide heren vooral samen op zoek te zijn naar een goede reden om een streep te zetten door het gebruik van de metafoor van een sleepnet. Die goede reden werd echter niet gegeven. Het is zeker waar dat de geheime diensten niet zomaar en willekeurig mogen tappen zoals Bertholee aangaf, maar dat is ook niet de kern van de kritiek die wij en vele anderen met ons de afgelopen jaren hebben geuit.

Waar het om gaat is dat deze nieuwe tapbevoegdheid het toestaat om op grote schaal en stelselmatig gegevens te verzamelen via het internet. Dit heeft het vorige kabinet tijdens de parlementaire behandeling nota bene zelf zwart op wit toegegeven.

We denken dat het helpt als je het beestje bij de naam noemt. We noemen de nieuwe mogelijkheid voor de geheime diensten om op grote schaal en stelselmatig (online) gegevens te verzamelen van grote groepen mensen om daar vervolgens in te zoeken een sleepnet. We doen dit omdat het goed te vergelijken is met deze manier van vissen. Het grote nadeel van deze methode is dat je behalve het doelwit waar je naar vist ook een heleboel bijvangst hebt die niet in het net thuishoort. Die bijvangst bestaat uit de gegevens van onschuldige burgers (mensen die geen doelwit van de diensten zijn) en die kan bovendien, als de binnengehaalde gegevens niet geëvalueerd zijn, uitgewisseld worden met de geheime diensten van andere landen.

Van een misverstand is dan ook geen sprake. Sterker nog, het getoonde fragment uit Nieuwsuur dat uitleg moest geven over de nieuwe wet introduceerde zelf twee misverstanden.

Het gaat om het volgende fragment:

Misverstand 1: “De AIVD en MIVD mogen nu alleen data verzamelen via de ether.”

Dit wordt echt letterlijk in het fragment gezegd. Op basis hiervan zullen kijkers denken dat de geheime diensten nu op geen enkele manier data mogen verzamelen, tenzij dit via de lucht (bijvoorbeeld satelliet) gaat. Met de nieuwe wet zou dit veranderen want dan mogen de geheime diensten ook op de kabel data onderscheppen. Dit is echt een totaal verkeerde weergave van de werkelijkheid.

We hebben het al eerder gezegd: de diensten mogen nu al ruim 15 jaar op de kabel gegevens onderscheppen. Het verschil met de nieuwe wet is dat dit nu alleen gericht op een doelwit (persoon of organisatie) mag en dat dit strak op grote schaal en stelselmatig mag. De diensten kunnen dus nu al op basis van de huidige wet bijvoorbeeld al het dataverkeer dat afkomstig is van een specifiek IP-adres of een groep IP-adressen van een of meerdere doelwitten onderscheppen.

Daarnaast hebben de geheime diensten ook nu al vele andere manieren tot hun beschikking om data te verzamelen. Bijvoorbeeld de hackbevoegdheid, de mogelijkheid om gegevens te vergaren via hacken of deze gewoon op te vragen bij telecomproviders (die hieraan verplicht moeten voldoen) en het via informanten inlichtingen in te winnen.

De bewering dat de geheime diensten alleen data mogen verzamelen via de ether is dus evident onjuist.

Misverstand 2: “De data worden verzameld en geanalyseerd en voor maximaal drie jaar bewaard”

De voice over in het item suggereert iets – dat de verzamelde gegevens maximaal maar drie jaar mogen worden bewaard. Dat is niet zo. Die termijn van drie jaar geldt namelijk alleen voor gegevens die via het sleepnet zijn binnengehaald en nog niet door de diensten op relevantie zijn onderzocht. Dit zijn dus de gegevens met bijvangst. Achten de diensten de gegevens relevant voor hun onderzoek dan mogen ze die gegevens (overigens terecht) bewaren zolang de relevantie nog geldt. Dit kan dus voor vele jaren, zolang het onderzoek nog loopt.

Het is jammer dat Bertholee deze twee misverstanden in het fragment niet zelf direct corrigeerde. Hij had daar alle gelegenheid voor. Het resultaat: twee nieuwe misverstanden zijn in leven geblazen.

Hierbij zijn ze weer rechtgezet.

De wet moet beter

De nieuwe wet kan nog op veel punten verbeterd worden. Hier kan je lezen om welke vijf verbeterpunten het gaat. Vind je het ook belangrijk dat het kabinet de wet verbetert? Stem dan tegen op 21 maart!

Toch moeten we naar aanleiding van zijn opiniestuk op Netkwesties even ingrijpen en een aantal onjuistheden en misverstanden die hierin staan rechtzetten…

“BoF stelt dat in ...]]> Oud-medewerker van de AIVD Kees Jan Dellebeke mengt zich regelmatig in het publieke debat over de nieuwe wet voor de geheime diensten. We zijn het meestal niet met elkaar eens, maar waarderen het zeer dat hij bereid is om zo actief aan het publieke debat deel te nemen en zijn positie in opiniestukken en debatten te verdedigen.

Toch moeten we naar aanleiding van zijn opiniestuk op Netkwesties even ingrijpen en een aantal onjuistheden en misverstanden die hierin staan rechtzetten…

Sleepnet niet beperkt tot gedragsgegevens

“BoF stelt dat in de Wiv is geregeld dat er ‘bijvoorbeeld ongefilterde communicatie tussen een stad als Utrecht en Syrië wordt onderschept, waarbij telefoongesprekken van onschuldige (!) burgers worden afgeluisterd en e-mailtjes meegelezen’. Nee, providers verstrekken slechts metadata, telefoonnummers en IP-adressen, niet de inhoud van gesprekken of van e-mails!”

Hier gaat Dellebeke de mist in. In tegenstelling tot wat hij suggereert is het sleepnet (of OOG-interceptie zoals voorstanders van de nieuwe wet het liever zelf noemen) niet beperkt tot het onderscheppen van ‘metadata’, ook wel gedragsgegevens genoemd. Laten we even de letterlijke tekst uit de wet zelf erbij pakken:

Artikel 48, lid 1
De diensten zijn bevoegd tot het met een technisch hulpmiddel onderzoeksopdrachtgericht aftappen, ontvangen, opnemen en afluisteren van elke vorm van telecommunicatie of gegevensoverdracht door middel van een geautomatiseerd werk ongeacht waar een en ander plaatsvindt,(…)

De wettekst is wat dat betreft glashelder: elke vorm van telecommunicatie, dus zowel de inhoud als de metadata, mogen de geheime diensten onderscheppen. Ook de toelichting bij de wet, de Memorie van Toelichting, is glashelder.

Memorie van Toelichting (p. 97) bij de wet:
In het kabinetsstandpunt is voorts aangegeven dat het gebruik van de geïntercepteerde telecommunicatie zowel kan zien op de desbetreffende metadata («verkeersgegevens») als op de inhoud van de telecommunicatie.

Wat Dellebeke stelt in zijn opiniestuk klopt dus niet.

Impact van het sleepnet vele male groter dan tappen satellietcommunicatie

“BoF stelt ook dat de diensten nu meer gegevens mogen binnenhalen dan voorheen. Dat ‘voorheen’ is betrekkelijk: ze mochten sinds 2002 al massaal data via de ether binnenhalen, maar communicatie verloopt meer en meer via kabels. Het verloren terrein mag, ter compensatie, worden aangevuld door interceptie op de kabel.”

De geheime diensten mogen inderdaad onder de huidige wet ongericht communicatie onderscheppen via de ether. Maar de hoeveelheid en aard van de gegevens die via de ether kan worden binnengehaald is echt van een andere orde dan de gegevens die via de kabel (lees: het internet) kunnen worden verzameld.

Allereerst richt de tapmogelijkheid via de ether zich in het bijzonder tot communicatieverkeer dat via satellieten verloopt. Het tappen van satellietcommunicatie wordt klaarblijkelijk (p. 92-93) met name ingezet om buitenlands communicatieverkeer te onderscheppen. Met het sleepnet wordt het straks ook mogelijk om op grote schaal en stelselmatig communicatie via de kabel (lees: internet) in Nederland te onderscheppen.

Daarnaast zorgt de voortdenderende digitalisering ervoor dat steeds meer aspecten van ons leven direct of indirect verweven zijn met het internet. De hoeveelheid gegevens die over de kabel gaat neemt dagelijks alleen maar toe en die gegevens geven een steeds intiemere kijk in ons privéleven. Dat is totaal onvergelijkbaar met de situatie in 2002 en totaal onvergelijkbaar met de inbreuk die satellietinterceptie oplevert. De impact van het sleepnet is dus vele male groter dan het onderscheppen van satellietcommunicatie.

Get your facts straight

“Vóór het jaar 2002 was er helemaal geen wet en moesten de diensten in het geheim, soms met toestemming van de minister vooraf maar nauwelijks controle achteraf, operaties opzetten voor de bestrijding van terrorisme.”

Dat klopt niet. Ook voor het jaar 2002 was er een wet voor de geheime diensten, te weten de “Wet van 3 december 1987, houdende regels betreffende de inlichtingen- en veiligheidsdiensten” oftewel de Wiv 1987.

En om dan maar even echt compleet te zijn: in 1993 werd deze wet nog op onderdelen gewijzigd. Saillant detail: de Raad van State oordeelde in 1994 dat de wet uit 1987 in strijd was met het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens. Deze uitspraak van de Raad van State was dan ook de directe aanleiding (p. 4) om de wet uit 1987 te vervangen voor de huidige wet (Wiv 2002).

“Wanneer het ‘analoge’ werk van de BVD van de vorige eeuw wordt afgezet tegen het ‘digitale’ van de AIVD anno 2018, is duidelijk dat nu wel wettelijk is vastgelegd wat de diensten vóór 2002 in het geheim op eigen houtje deden.”

Dit klopt wederom dus niet. Ook vóór 2002 was er een wet waar de geheime diensten zich aan moesten houden. Dat die wet in strijd was met internationaal recht en Nederland dus genoodzaakt was om met een nieuwe wet te komen, staat wel vast. En dat ook deze wet, de wet uit 2002, inmiddels niet meer voldoet aan de minimumnormen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, is ook geen verrassing.