De afgelopen maanden hebben we, samen met ontzettend veel vrijwilligers en andere organisaties samengewerkt om zoveel mogelijk mensen te overtuigen dat deze wet ...]]> UPDATE 22/10: Alle stemmen zijn geteld. Het hing al in de lucht maar is nu zeker. Een meerderheid heeft tegen de sleepwet gestemd! De uitslag is helder: kiezers willen een betere wet. We zijn ontzettend blij dat zoveel mensen zich hebben uitgesproken! Het is een duidelijk signaal dat er een wens is voor een veilig Nederland, met een wet die onze vrijheden beschermt..

De afgelopen maanden hebben we, samen met ontzettend veel vrijwilligers en andere organisaties samengewerkt om zoveel mogelijk mensen te overtuigen dat deze wet beter moet. Privacy, internetvrijheid en het werk van de geheime diensten zijn eindelijk volwassen onderwerpen geworden die mensen serieus nemen. We willen iedereen die heeft bijgedragen aan deze uitslag bedanken voor hun inzet.

Het kabinet moet nu iets met deze duidelijke boodschap gaan doen. De kiezer heeft gesproken, de tegenstem moet serieus genomen worden. En wij zullen daarbij gaan helpen.

Natuurlijk gaan we eerst inzetten op het verbeteren van deze wet. Maar mocht de tegenstem genegeerd worden, dan leggen we ons daar niet bij neer. Dan stappen we met een brede coalitie van burgerrechtenorganisaties en bedrijven naar de rechter om onderdelen van de nieuwe wet aan te vechten en alsnog die verbeteringen af te dwingen.

Iedereen die aan deze uitslag heeft bijgedragen: bedankt!

VVD Woerden deelde afgelopen weekend condooms uit met de tekst ‘voel de liberaal in je’. Volgens Florian Bos, de bedenker ...]]> Voor liberalen is de vrijheid het hoogste goed. Het enthousiasme van de VVD en D66 voor de sleepwet zijn daarom onbegrijpelijk. De kans is groot dat de wet ons niet veiliger maakt, terwijl we zeker weten dat met de wet onze vrijheid wordt ingeperkt. Daarom hier een oproep aan alle liberalen die hun principes nog niet hebben verkwanseld: Stem “TEGEN” de sleepwet op 21 maart.

VVD Woerden deelde afgelopen weekend condooms uit met de tekst ‘voel de liberaal in je’. Volgens Florian Bos, de bedenker van de actie, omdat veiligheid voor de VVD een belangrijk onderwerp is. Bos vergeet daarbij: anticonceptie gaat in de eerste plaats over zelfbeschikking, de vrijheid om je leven naar eigen inzicht in te richten. In Woerden gebeurt in het klein wat er in het bredere maatschappelijke debat rondom de sleepwet gebeurt: een bijna dwangmatige focus op het middel, veiligheid, terwijl het uiteindelijke doel uit het oog wordt verloren: vrijheid.

Het VVD-programma heeft een wat simplistisch perspectief op veiligheid: “van veiligheid heb je nooit genoeg”. Maar is dat wel zo? Kunnen onze kinderen nog wel tegen een stootje als we ze opvoeden in een steriele omgeving waarin veiligheid voorop staat? Hoe kunnen ze leren van hun fouten —en verantwoordelijkheid leren nemen— als er geen ruimte meer is om fouten te maken? De VVD dreigt uit het oog te verliezen dat veiligheid altijd in dienste staat van iets anders. In het geval van de VVD zouden dat liberale waarden moeten zijn als vrijheid, rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid. Elk mens moet de ruimte krijgen en de bescherming genieten om, binnen de wet, het leven naar eigen inzicht in te richten. Veiligheid kan dus nooit een doel op zich zijn.

Dat is met privacy niet anders. De discussie over de sleepwet wordt vaak gevoerd alsof het gaat om het vinden van een goede balans tussen veiligheid en privacy. Dat is een valse voorstelling van zaken. Een groot deel van deze wet gaat over de toegang tot data en informatietechnologie. Daar liggen privacy en veiligheid in elkaars verlengde. Het vertrouwen in de veiligheid van onze infrastructuur is namelijk vooral gebaseerd op de vraag of data niet in verkeerde handen kan vallen. Simpeler gezegd: zonder privacywaarborgen kunnen we niet internetbankieren. Wanneer we de schijntegenstelling tussen privacy en veiligheid opheffen zien we dat er elementen in de nieuwe wet zitten waar we helemaal niet veiliger van worden.

De geheime diensten willen bijvoorbeeld op belangrijke internetknooppunten aftapmogelijkheden creëren. Maar hoe weten we zeker dat de diensten de enigen zijn die daar gebruik van maken? Als je op grote schaal data verzamelt, dan moet je er ook rekening mee houden dat je die op grote schaal kunt verliezen. Met de nieuwe wet in de hand mogen de diensten ook gebruik maken van zero-days om op apparaten in te breken. Zero-days zijn beveiligingsproblemen in software die nog niet bekend zijn bij de techbedrijven die de software maken. Hierdoor hebben die nog geen kans gehad om de beveiligingsproblemen op te lossen. Terwijl onze diensten een zero-day gebruiken om bij hun doelwit in te breken, hebben criminelen en andere geheime diensten vrij spel om dezelfde zero-day te gebruiken om gegevens te stelen van nietsvermoedende burgers en bedrijven.

Dit is geen hypothetisch scenario. De Amerikaanse geheime dienst bezat een zero-day waarmee je makkelijk in Microsoft-computers kon inbreken. Er werd ingebroken bij de dienst en daarmee kwam de zero-day op straat te liggen. Criminelen hadden daarmee opeens een makkelijke manier om hun malware te verspreiden. Er zijn sindsdien honderdduizenden computers besmet via dit beveiligingsprobleem. Alleen in de haven van Rotterdam wordt de schade al geraamd op honderden miljoenen euros. Dat had voorkomen kunnen worden als de Amerikanen het probleem netjes bij Microsoft gemeld hadden. Na een recent rapport van onze toezichthouder waarin de Nederlandse werkwijze rondom zero-days “onzorgvuldig” wordt genoemd is er eindelijk wat politieke aandacht voor dit onderwerp. De wet moet op dit punt snel worden verbeterd: onbekende kwetsbaarheden moeten altijd worden gemeld.

Als liberale partij beschouwt de VVD “de individuele vrijheid, zowel in geestelijk opzicht als in materiaal opzicht, als het hoogste goed. [..] De overheid is dienstbaar aan de burgers en aan hun vrijheden. Doorgeschoten bureaucratie en bemoeizucht zijn een niet te onderschatten bedreiging voor de vrijheid van mensen.” Ook het sociaal-liberale D66 ziet vrijheid als één van de fundamentele waarden van onze samenleving en de staatsmacht als een middel om de individuele vrijheid binnen onze rechtsstaat en democratie te waarborgen. Deze nieuwe wet geeft de geheime diensten nieuwe bevoegdheden die ons als individuen en als samenleving kwetsbaar maken. Van de bevoegdheid om op grote schaal en stelselmatig de gegevens van burgers te verzamelen, tot het bewust achterhouden van kennis over beveiligingsproblemen. Juist een liberaal moet zich dan toch afvragen of de overheid met deze wet nog dienstbaar is aan de burger of dat zij onze individuele vrijheid verkwanselt?

Waar zijn de liberale hoeders van onze vrijheid? Die laten zich niet op een dwaalspoor zetten en stemmen aanstaande woensdag tegen de sleepwet.

Radar legt in het fragment hieronder uit hoe de sleepnetbevoegdheid ongeveer gaat werken. Harm Brouwer, voorzitter van de commissie die toezicht houdt op de geheime diensten geeft aan dat deze wet niet volmaakt is: een aantal van de definities en criteria die van belang zijn voor een zorgvuldige uitvoering van de wet, zijn niet in de wet zelf opgenomen. Wij geven aan dat de wet glashelder ...]]> AVROTROS Radar maakte een item over de sleepwet. We zetten de belangrijkste fragmenten voor je op een rij.

1. Het sleepnet

Radar legt in het fragment hieronder uit hoe de sleepnetbevoegdheid ongeveer gaat werken. Harm Brouwer, voorzitter van de commissie die toezicht houdt op de geheime diensten geeft aan dat deze wet niet volmaakt is: een aantal van de definities en criteria die van belang zijn voor een zorgvuldige uitvoering van de wet, zijn niet in de wet zelf opgenomen. Wij geven aan dat de wet glashelder is: er mag op een grote schaal en stelselmatig grote hoeveelheden gegevens binnengehaald en geanalyseerd worden en dat is een probleem.

2. Hoe werkt de controle op de inzet van het sleepnet?

Professor Nico van Eijk legt uit dat het optuigen van een toetsingcommissie vooraf een verplichting is: Nederland is namelijk al eens door de Europese rechter veroordeeld op dit punt. Wij vinden het belangrijk dat de diensten zo transparant mogelijk zijn en hopen dat de toetsingscommissie gaat rapporteren over wat ze precies doet.

3. Onvoldoende waarborgen tegen: “Alles mag”

Volgens Van Eijk had artikel 48 (de sleepnetbevoegdheid) ook omschreven kunnen worden als “alles mag”, maar is er tegelijkertijd wel een toezegging over dat het niet zo breed ingezet zal worden. Het is de vraag of die toezegging stand houdt bij een volgend kabinet. Wij zijn ervan overtuigd dat een geheime dienst die haar werk goed doet ervoor zorgt dat ze de wettelijke ruimte zo maximaal mogelijk gebruiken. Als we dus een wet creëren met een bijna onbegrensde hoeveelheid ruimte, dan kunnen we niet anders verwachten dan dat de geheime diensten die ruimte innemen.

4. Metadata zijn gedragsgegevens

Wij noemen metadata altijd “gedragsgegevens”: ze zeggen namelijk verschrikkelijk veel over wie en waar je bent en wat je doet. Op basis van de metadata van maar één week kon een journalist heel goed zien hoe het leven van onze Ton Siedsma er een paar jaar geleden uitzag. Op het moment dat iemand telefoneert met een abortuskliniek, hoef je niet de inhoud van het gesprek te weten om te kunnen bedenken wat er aan de hand zou kunnen zijn.

5. Uitwisselen van gegevens met andere landen

Van Eijk had het beter gevonden als het uitwisselen van gegevens met geheime diensten uit andere landen onafhankelijk getoetst zou worden. Dat is nu niet het geval. Wij vinden het absurd dat er gegevens uitgewisseld kunnen worden met andere landen zonder dat onze dienst er eerst naar heeft gekeken. Hoe kun je zeker weten dat je de belangen van Nederland niet schaadt als je niet weet welke informatie je weggeeft?

Daar waren we blij mee. De oproep dat iedereen moet stemmen delen we van harte. Maar die goede informatie zullen ze op basis van haar optreden in Nieuwsuur helaas niet hebben gekregen. Daarom helpen wij de minister een handje…

Ollongren: “De wet die we nu ...]]> Gisteren zat minister Ollongren bij Nieuwsuur om de nieuwe wet voor de geheime diensten te verdedigen. Tijdens het interview roept de minister iedereen op om te stemmen op basis van goede informatie.

Daar waren we blij mee. De oproep dat iedereen moet stemmen delen we van harte. Maar die goede informatie zullen ze op basis van haar optreden in Nieuwsuur helaas niet hebben gekregen. Daarom helpen wij de minister een handje…

Ook in 2002 hadden we internet en kabels onder de grond

Ollongren: “De wet die we nu hebben, is eigenlijk nog van het pre-internet tijdperk. Toen communiceerden we bij wijze van spreken nog met de vaste lijn van de telefoon.”

We begrijpen dat de huidige wet moet worden aangepast. Dat moet alleen al om op z’n minst aan de normen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens te voldoen. Maar de minister schetst een beeld van 2002, waarin we voornamelijk via de ether zouden communiceren en we in het pre-internet tijdperk leefden, wat gewoon niet klopt.

De cijfers van het CBS liegen er niet om. Allereerst had in 2002 een ruime meerderheid (64%) van de personen in Nederland thuis al toegang tot internet. Dat is toegenomen tot een percentage van ruim 97% in 2017.

Of je nu toegang hebt tot internet via een vaste verbinding thuis, via je smartphone met 4G of via een Wifi-hotspot, in alle gevallen vindt de internetcommunicatie grotendeels via de kabel plaats. Dat was in 2002 al zo en is nu nog steeds zo. En communicatie via de ouderwetse telefoon dan? Ook dat is communicatie die grotendeels via ‘de kabel onder de grond’ verloopt. Het beeld dat we voorheen vooral via de ether communiceerden en nu via de kabel klopt dus niet.

Wat wel veranderd is, is dat veel meer aspecten van ons leven online plaatsvinden en we nog nooit zoveel data met z’n allen genereren. Wat dat betreft zijn het nu gouden tijden voor de diensten: er zijn nog nooit zoveel data beschikbaar geweest om te onderscheppen en analyseren. En de inbreuk als die kabels worden onderschept is alleen maar groter geworden, omdat we steeds meer privacygevoelige gegevens delen.

Communicatie op de kabel mag nu ook al onderschept worden

 

Ollongren: “Dat betekent dat de communicatie nu niet meer door de lucht gaat maar door de ether, die al afgetapt kon worden, maar door de kabels onder de grond, maar dat mag op dit moment niet onder de huidige wet.”

Zucht. Hoe vaak moeten we het herhalen: ook nu al mogen de diensten de communicatie die ‘door de kabels onder de grond’ gaat aftappen. Dus internetverkeer en telefoonverkeer mogen de geheime diensten onder de huidige wet aftappen. Misschien wordt het eens tijd dat men artikel 25 van de huidige wet erop naslaat.

Nu horen we meteen mensen roepen, en de ether dan!? De diensten mogen inderdaad nu wel al ongericht communicatie in de ether tappen (primair gericht op satellietcommunicatie), maar het is echt onjuist dat communicatie via de kabel op dit moment ontoegankelijk is voor de diensten. Deze valse waarheid blijft hardnekkig terugkeren in de media en komt nu zelfs van onze minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

En Ollongren weet dondersgoed dat ze hier slechts het halve verhaal vertelt. In antwoord op Kamervragen eind vorige jaar heeft ze notabene zelf aangegeven dat de diensten nu ook al gericht op de kabel mogen tappen:

“De AIVD mag in overeenstemming met artikel 25 van de Wiv 2002 de communicatie van geïdentificeerde personen of organisaties onderscheppen, ook als deze via de kabel verloopt.”

Extra opmerkelijk: Ollongren heeft zelf vandaag de cijfers voor gerichte onderschepping van de kabel publiek gemaakt. Dus dat er op de kabel getapt kan worden is evident.

Maar waarom zegt de minister dit niet expliciet bij Nieuwsuur? Zo wordt het hardnekkige misverstand dat de diensten nu niet op de kabel mogen in stand gehouden. En dat is kwalijk. Want of je nu voor of tegen de uitbreiding van de aftapbevoegdheden bent, zulke evidente onwaarheden horen niet in het publieke debat thuis.

Ollongren belooft de uitslag serieus te nemen

In het interview wuift Ollongren de kritiek dat de uitslag van het referendum niet serieus genomen zal worden weg:

Ollongren: “Als het een nee wordt dan nemen we de uitslag serieus, dat staat in de wet en dat zullen we ook doen.”

Deal! Daar gaan we de minsiter aan houden. We gaan er vanuit dat het kabinet dus serieus bereid is om de wet te verbeteren als een meerderheid ‘tegen’ stemt. Hoe de wet op vijf punten verbeterd kan worden? Dat lees je hier.

Er is niet één overheid “De overheid” zit met een probleem: er is niet één overheid. Er zijn veel verschillende ministeries, er zijn de provincies, gemeentes, waterschappen en ga zo maar door. En die overheden voeren deels beleid uit dat door de regering (en de Eerste en Tweede Kamer) wordt bepaald.

Informatie van de overheid soms objectief, soms subjectief Veel communicatie naar de burger moet objectief zijn: waar moet ...]]> Vandaag gaan we op reis in de wondere wereld van overheidscommunicatie. Om preciezer te zijn: de overheidscommunicatie rond het sleepnetreferendum.

Er is niet één overheid
“De overheid” zit met een probleem: er is niet één overheid. Er zijn veel verschillende ministeries, er zijn de provincies, gemeentes, waterschappen en ga zo maar door. En die overheden voeren deels beleid uit dat door de regering (en de Eerste en Tweede Kamer) wordt bepaald.

Informatie van de overheid soms objectief, soms subjectief
Veel communicatie naar de burger moet objectief zijn: waar moet je heen voor een nieuw paspoort? Hoe kun je een uitkering aanvragen en hoeveel Tweede Kamerleden zijn er eigenlijk?

Toch is communicatie naar de burger vaak ook subjectief. Zoals: persberichten van de regering waarin wordt gezegd dat de bewaarplicht in lijn is met onze grondrechten. Of, informatie die tot ons komt in een Datsja.

Het onderscheid tussen feiten “zo zit het” en gekleurde informatie “volgens ons is dit wel goed” is soms moeilijk te maken. Dat wordt erger als feiten en gekleurde informatie van dezelfde bron komen. Als die gekleurde informatie als feiten worden gebracht.

Waar kunnen we objectieve informatie vinden?
Je verwacht dat er een plek is waar je objectieve informatie kunt vinden van de rijksoverheid. Wij gaan er vanuit dat dat op rijksoverheid.nl is en daar informatie te vinden is die niet gekleurd is, die een stem voor verkiezingen of een referendum niet een bepaalde kant opstuurt.

Soms schuurt dat, dat snappen we wel. Zoals bij de sleepwet. Aan de ene kant moet de burger de kans worden geboden om zich objectief te informeren over de sleepwet. Tegelijkertijd is de regering voor de wet (en tegen referenda). En dat willen ze ook graag laten weten. Dus hoe lost de regering dat op? Niet zo netjes, zo blijkt.

Niet zo netjes
Allereerst is de regering nogal terughoudend in het voor het voetlicht brengen van de sleepwet. Zo blijkt uit een gelekt memo aan het NRC Handelsblad dat de bewindvoerders vooralsnog terughoudend zijn. En ze mengen zich ook nog eens nauwelijks in het publieke debat. Van een wisselwerking, of debat, is nauwelijks sprake.

Tegelijkertijd plaatsen ze wel gekleurde informatie op de plek waar je verwacht dat objectieve informatie te vinden is: rijksoverheid.nl. Dat vonden we vreemd. Niet het debat aangaan, maar wel eenzijdig gekleurd zenden.

We schreven een brief
Dus schreven we een brief naar Ollongren met de vraag om voor de hele overheid, dus zowel gemeentes als de rijksoverheid, de communicatie gelijk te trekken en overal te kiezen voor de informatie die door de referendumcommissie is opgesteld. Gelijke monniken, gelijke kappen, ook voor de communicatie die vanuit de rijksoverheid komt.

We kregen een verrassend antwoord
Het antwoord van Ollongren verbaasde ons. Volgens Ollongren is het prima om gekleurde informatie op rijksoverheid.nl te plaatsen. Ollongren zegt samengevat: het staat de wetgever (dus de regering en de Eerste en Tweede Kamer) natuurlijk  vrij om de burger te informeren. Maar die informatie hoeft niet neutraal te zijn. De regering is immers niet neutraal, want voor de sleepwet. De regering mag daarbij zelf kiezen op welke manier die informatie naar buiten wordt gebracht. En dus is het prima als dat op rijksoverheid.nl plaatsvindt.

Als het standpunt van de minister is dat het prima is dat de informatie op rijksoverheid.nl gekleurd is, dan verliest die informatie aan waarde. Als argeloze bezoeker ga je er vanuit dat die informatie zo objectief mogelijk is, dat blijkt dus niet zo te zijn.

Er moet een plek zijn waar informatie ongestuurd is
Intussen is ons punt denken we wel duidelijk: er moet een plek zijn waar de informatie van de rijksoverheid feitelijk en ongekleurd is. We roepen Ollongren op om helder te communiceren naar de burger dat rijksoverheid.nl geen neutrale informatie bevat, of van rijksoverheid.nl wel die plek te maken.

Kan iemand Segers aanspreken?
Oja, en opnieuw: wanneer zien we de voorstanders van de regering in debatten? En wie kan Segers op straat eens aanspreken over de sleepwet? Hij zit er duidelijk op te wachten.

Op 21 maart mogen we naar de stembus om onze mening te geven over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, oftewel de sleepwet. Die wet is vorig jaar aangenomen, ondanks brede maatschappelijke kritiek van onder meer journalisten, advocaten, de Autoriteit Persoonsgegevens, de Raad van State en diverse mensenrechtenorganisaties.

Onze regering miskent het gevaar van het geven van verregaande bevoegdheden aan de geheime diensten. Die bevoegdheden zijn een noodgreep bedoeld om onze vrijheden ...]]> In Het Parool gaven we 5 redenen om tegen de sleepwet te stemmen.

Op 21 maart mogen we naar de stembus om onze mening te geven over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, oftewel de sleepwet. Die wet is vorig jaar aangenomen, ondanks brede maatschappelijke kritiek van onder meer journalisten, advocaten, de Autoriteit Persoonsgegevens, de Raad van State en diverse mensenrechtenorganisaties.

Noodgreep

Onze regering miskent het gevaar van het geven van verregaande bevoegdheden aan de geheime diensten. Die bevoegdheden zijn een noodgreep bedoeld om onze vrijheden te waarborgen, maar ze bereiken juist het tegenovergestelde: verregaande controle leidt tot mensen die constant op hun hoede zijn. Hoe kunnen we een goede maatschappelijke discussie voeren als steeds meer mensen steeds minder durven te zeggen, te schrijven of online op te zoeken? We krijgen onze vrijheid er niet mee terug maar het verlies is gigantisch: een uitgeholde democratie vol bange mensen.

Kritisch

We mogen blij zijn dat er in Nederland een wet is waarin het werk van de diensten wordt omschreven. In andere landen is dat vaak anders. Een democratie moet zo open mogelijk zijn en dat is bij de geheime diensten per definitie niet het geval. Dat de diensten voornamelijk in het geheim opereren is noodzakelijk. Maar het is wel een noodzakelijk kwaad. We moeten daarom de diensten zo kritisch mogelijk blijven bekijken en goed vastleggen wat ze wel en niet mogen. De nieuwe wet voor de geheime diensten blijkt dan gewoon niet goed genoeg. Er zijn vijf punten die écht beter moeten.

Er zijn vijf punten die écht beter moeten

Ten eerste moet dat sleepnet uit de wet. Niemand weet zeker of het wel gaat werken en de noodzakelijkheid is nog nooit aangetoond. Onschuldige burgers moeten ervan uit kunnen gaan dat ze niet in het vizier zijn van de geheime diensten.

Daarnaast is het absurd dat de diensten gegevens mogen uitwisselen met andere landen zonder dat ze daarbij weten wat er uitgewisseld wordt. Hoe kun je zeker weten dat je Nederlandse belangen niet schaadt als je niet weet wat je hebt weggegeven?

Een derde probleem is dat met deze nieuwe wet de diensten via meewerkende organisaties direct toegang kunnen krijgen tot grote hoeveelheden persoonsgegevens. Zonder toestemming van de minister en zonder goede waarborgen.

Verder is het onverstandig dat de diensten gebruik mogen maken van “zero-days”, onbekende kwetsbaarheden in software. Als een dienst een kwetsbaarheid in je telefoon ontdekt, dan horen ze die te melden bij de maker van die telefoon. De diensten zijn namelijk nooit de enigen die gebruik kunnen maken van zo’n kwetsbaarheid. Criminelen kunnen dat ook. Dat hebben we gezien toen bij de Amerikaanse dienst een kwetsbaarheid lekte die de basis vormde voor de ‘ransomware’ die in de Rotterdamse haven voor honderden miljoenen aan schade heeft veroorzaakt.

Tot slot moet het toezicht beter. De besluiten van de toezichthouder, de CTIVD, moeten bindend worden. Als de diensten zich niet aan de regels blijken te houden, dan moet de CTIVD ze meteen kunnen stoppen. Dat kan nu niet.

Afspraken horen thuis in een wet

De coalitie beweert dat we ons geen zorgen meer hoeven te maken over de wet omdat er een afspraak over één van deze vijf punten in het regeerakkoord staat. Afspraken horen thuis in een wet en niet in een regeerakkoord. Want hoe weten we zeker dat over een paar jaar een kabinet-Klaver, -Wilders, -Asscher of Baudet hetzelfde perspectief heeft op hoe deze wet mag worden ingevuld?

Het referendum is een kans om aan de regering duidelijk te maken dat de problemen in de wet gerepareerd moeten worden. Stem daarom op 21 maart tegen de sleepwet, want Nederland verdient een betere wet.

Deze opinie verscheen eerder in Het Parool.

Matthijs van Nieuwkerk rolde de rode loper kritiekloos uit voor Bertholee’s charmeoffensief. Zijn tafelgast Hanneke Groenteman was een stuk nuchterder en gaf gelukkig nog wat kritisch tegengeluid. Een ...]]> Gisteren zat de directeur van de AIVD, Rob Bertholee, in de uitzending van De Wereld Draait Door om te praten over de sleepwet in aanloop van het referendum hierover op 21 maart. Bertholee ging in gesprek om vermeende misverstanden te corrigeren. Maar wat was het resultaat? Nieuwe misverstanden werden in het leven geroepen. Die zetten we even recht.

Matthijs van Nieuwkerk rolde de rode loper kritiekloos uit voor Bertholee’s charmeoffensief. Zijn tafelgast Hanneke Groenteman was een stuk nuchterder en gaf gelukkig nog wat kritisch tegengeluid. Een gast die kanttekeningen kon plaatsen bij de nieuwe wet ontbrak helaas en werd nu toebedeeld aan wat losse fragmentjes.

Waarom de term sleepnet geen misverstand is

Tijdens het gesprek tussen Van Nieuwkerk en Bertholee leken beide heren vooral samen op zoek te zijn naar een goede reden om een streep te zetten door het gebruik van de metafoor van een sleepnet. Die goede reden werd echter niet gegeven. Het is zeker waar dat de geheime diensten niet zomaar en willekeurig mogen tappen zoals Bertholee aangaf, maar dat is ook niet de kern van de kritiek die wij en vele anderen met ons de afgelopen jaren hebben geuit.

Waar het om gaat is dat deze nieuwe tapbevoegdheid het toestaat om op grote schaal en stelselmatig gegevens te verzamelen via het internet. Dit heeft het vorige kabinet tijdens de parlementaire behandeling nota bene zelf zwart op wit toegegeven.

We denken dat het helpt als je het beestje bij de naam noemt. We noemen de nieuwe mogelijkheid voor de geheime diensten om op grote schaal en stelselmatig (online) gegevens te verzamelen van grote groepen mensen om daar vervolgens in te zoeken een sleepnet. We doen dit omdat het goed te vergelijken is met deze manier van vissen. Het grote nadeel van deze methode is dat je behalve het doelwit waar je naar vist ook een heleboel bijvangst hebt die niet in het net thuishoort. Die bijvangst bestaat uit de gegevens van onschuldige burgers (mensen die geen doelwit van de diensten zijn) en die kan bovendien, als de binnengehaalde gegevens niet geëvalueerd zijn, uitgewisseld worden met de geheime diensten van andere landen.

Van een misverstand is dan ook geen sprake. Sterker nog, het getoonde fragment uit Nieuwsuur dat uitleg moest geven over de nieuwe wet introduceerde zelf twee misverstanden.

Het gaat om het volgende fragment:

Misverstand 1: “De AIVD en MIVD mogen nu alleen data verzamelen via de ether.”

Dit wordt echt letterlijk in het fragment gezegd. Op basis hiervan zullen kijkers denken dat de geheime diensten nu op geen enkele manier data mogen verzamelen, tenzij dit via de lucht (bijvoorbeeld satelliet) gaat. Met de nieuwe wet zou dit veranderen want dan mogen de geheime diensten ook op de kabel data onderscheppen. Dit is echt een totaal verkeerde weergave van de werkelijkheid.

We hebben het al eerder gezegd: de diensten mogen nu al ruim 15 jaar op de kabel gegevens onderscheppen. Het verschil met de nieuwe wet is dat dit nu alleen gericht op een doelwit (persoon of organisatie) mag en dat dit strak op grote schaal en stelselmatig mag. De diensten kunnen dus nu al op basis van de huidige wet bijvoorbeeld al het dataverkeer dat afkomstig is van een specifiek IP-adres of een groep IP-adressen van een of meerdere doelwitten onderscheppen.

Daarnaast hebben de geheime diensten ook nu al vele andere manieren tot hun beschikking om data te verzamelen. Bijvoorbeeld de hackbevoegdheid, de mogelijkheid om gegevens te vergaren via hacken of deze gewoon op te vragen bij telecomproviders (die hieraan verplicht moeten voldoen) en het via informanten inlichtingen in te winnen.

De bewering dat de geheime diensten alleen data mogen verzamelen via de ether is dus evident onjuist.

Misverstand 2: “De data worden verzameld en geanalyseerd en voor maximaal drie jaar bewaard”

De voice over in het item suggereert iets – dat de verzamelde gegevens maximaal maar drie jaar mogen worden bewaard. Dat is niet zo. Die termijn van drie jaar geldt namelijk alleen voor gegevens die via het sleepnet zijn binnengehaald en nog niet door de diensten op relevantie zijn onderzocht. Dit zijn dus de gegevens met bijvangst. Achten de diensten de gegevens relevant voor hun onderzoek dan mogen ze die gegevens (overigens terecht) bewaren zolang de relevantie nog geldt. Dit kan dus voor vele jaren, zolang het onderzoek nog loopt.

Het is jammer dat Bertholee deze twee misverstanden in het fragment niet zelf direct corrigeerde. Hij had daar alle gelegenheid voor. Het resultaat: twee nieuwe misverstanden zijn in leven geblazen.

Hierbij zijn ze weer rechtgezet.

De wet moet beter

De nieuwe wet kan nog op veel punten verbeterd worden. Hier kan je lezen om welke vijf verbeterpunten het gaat. Vind je het ook belangrijk dat het kabinet de wet verbetert? Stem dan tegen op 21 maart!

Toch moeten we naar aanleiding van zijn opiniestuk op Netkwesties even ingrijpen en een aantal onjuistheden en misverstanden die hierin staan rechtzetten…

“BoF stelt dat in ...]]> Oud-medewerker van de AIVD Kees Jan Dellebeke mengt zich regelmatig in het publieke debat over de nieuwe wet voor de geheime diensten. We zijn het meestal niet met elkaar eens, maar waarderen het zeer dat hij bereid is om zo actief aan het publieke debat deel te nemen en zijn positie in opiniestukken en debatten te verdedigen.

Toch moeten we naar aanleiding van zijn opiniestuk op Netkwesties even ingrijpen en een aantal onjuistheden en misverstanden die hierin staan rechtzetten…

Sleepnet niet beperkt tot gedragsgegevens

“BoF stelt dat in de Wiv is geregeld dat er ‘bijvoorbeeld ongefilterde communicatie tussen een stad als Utrecht en Syrië wordt onderschept, waarbij telefoongesprekken van onschuldige (!) burgers worden afgeluisterd en e-mailtjes meegelezen’. Nee, providers verstrekken slechts metadata, telefoonnummers en IP-adressen, niet de inhoud van gesprekken of van e-mails!”

Hier gaat Dellebeke de mist in. In tegenstelling tot wat hij suggereert is het sleepnet (of OOG-interceptie zoals voorstanders van de nieuwe wet het liever zelf noemen) niet beperkt tot het onderscheppen van ‘metadata’, ook wel gedragsgegevens genoemd. Laten we even de letterlijke tekst uit de wet zelf erbij pakken:

Artikel 48, lid 1
De diensten zijn bevoegd tot het met een technisch hulpmiddel onderzoeksopdrachtgericht aftappen, ontvangen, opnemen en afluisteren van elke vorm van telecommunicatie of gegevensoverdracht door middel van een geautomatiseerd werk ongeacht waar een en ander plaatsvindt,(…)

De wettekst is wat dat betreft glashelder: elke vorm van telecommunicatie, dus zowel de inhoud als de metadata, mogen de geheime diensten onderscheppen. Ook de toelichting bij de wet, de Memorie van Toelichting, is glashelder.

Memorie van Toelichting (p. 97) bij de wet:
In het kabinetsstandpunt is voorts aangegeven dat het gebruik van de geïntercepteerde telecommunicatie zowel kan zien op de desbetreffende metadata («verkeersgegevens») als op de inhoud van de telecommunicatie.

Wat Dellebeke stelt in zijn opiniestuk klopt dus niet.

Impact van het sleepnet vele male groter dan tappen satellietcommunicatie

“BoF stelt ook dat de diensten nu meer gegevens mogen binnenhalen dan voorheen. Dat ‘voorheen’ is betrekkelijk: ze mochten sinds 2002 al massaal data via de ether binnenhalen, maar communicatie verloopt meer en meer via kabels. Het verloren terrein mag, ter compensatie, worden aangevuld door interceptie op de kabel.”

De geheime diensten mogen inderdaad onder de huidige wet ongericht communicatie onderscheppen via de ether. Maar de hoeveelheid en aard van de gegevens die via de ether kan worden binnengehaald is echt van een andere orde dan de gegevens die via de kabel (lees: het internet) kunnen worden verzameld.

Allereerst richt de tapmogelijkheid via de ether zich in het bijzonder tot communicatieverkeer dat via satellieten verloopt. Het tappen van satellietcommunicatie wordt klaarblijkelijk (p. 92-93) met name ingezet om buitenlands communicatieverkeer te onderscheppen. Met het sleepnet wordt het straks ook mogelijk om op grote schaal en stelselmatig communicatie via de kabel (lees: internet) in Nederland te onderscheppen.

Daarnaast zorgt de voortdenderende digitalisering ervoor dat steeds meer aspecten van ons leven direct of indirect verweven zijn met het internet. De hoeveelheid gegevens die over de kabel gaat neemt dagelijks alleen maar toe en die gegevens geven een steeds intiemere kijk in ons privéleven. Dat is totaal onvergelijkbaar met de situatie in 2002 en totaal onvergelijkbaar met de inbreuk die satellietinterceptie oplevert. De impact van het sleepnet is dus vele male groter dan het onderscheppen van satellietcommunicatie.

Get your facts straight

“Vóór het jaar 2002 was er helemaal geen wet en moesten de diensten in het geheim, soms met toestemming van de minister vooraf maar nauwelijks controle achteraf, operaties opzetten voor de bestrijding van terrorisme.”

Dat klopt niet. Ook voor het jaar 2002 was er een wet voor de geheime diensten, te weten de “Wet van 3 december 1987, houdende regels betreffende de inlichtingen- en veiligheidsdiensten” oftewel de Wiv 1987.

En om dan maar even echt compleet te zijn: in 1993 werd deze wet nog op onderdelen gewijzigd. Saillant detail: de Raad van State oordeelde in 1994 dat de wet uit 1987 in strijd was met het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens. Deze uitspraak van de Raad van State was dan ook de directe aanleiding (p. 4) om de wet uit 1987 te vervangen voor de huidige wet (Wiv 2002).

“Wanneer het ‘analoge’ werk van de BVD van de vorige eeuw wordt afgezet tegen het ‘digitale’ van de AIVD anno 2018, is duidelijk dat nu wel wettelijk is vastgelegd wat de diensten vóór 2002 in het geheim op eigen houtje deden.”

Dit klopt wederom dus niet. Ook vóór 2002 was er een wet waar de geheime diensten zich aan moesten houden. Dat die wet in strijd was met internationaal recht en Nederland dus genoodzaakt was om met een nieuwe wet te komen, staat wel vast. En dat ook deze wet, de wet uit 2002, inmiddels niet meer voldoet aan de minimumnormen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, is ook geen verrassing.

Op 21 maart kunnen we een stem uitbrengen of we voor of tegen de sleepwet zijn. De huidige wet voor de geheime diensten is inderdaad toe aan een update, maar Nederland verdient een betere wet dan de ...]]>

Met nog ruim anderhalve maand te gaan tot het referendum, lanceren we vandaag onze campagne voor eenbeterewet.nl! Hier vind je alles waarom een stem tegen de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 zo belangrijk is. Want een stem tégen de sleepwet is een stem voor een betere wet.

Op 21 maart kunnen we een stem uitbrengen of we voor of tegen de sleepwet zijn. De huidige wet voor de geheime diensten is inderdaad toe aan een update, maar Nederland verdient een betere wet dan de sleepwet. Met de seepwet gaat het kabinet een stap te ver en wordt de onschuldige burger onvoldoende beschermd. Een tegenstem is een advies om de wet op vijf cruciale punten te verbeteren. Wat deze vijf punten zijn, leggen we uit op deze website en tijdens de vele debatten en activiteiten die de komende weken zullen plaatsvinden.

Op de campagnesite vind je achtergrondinformatie over deze vijf punten, campagnematerialen die je zelf kan printen (coming soon!), veelgestelde vragen over het referendum en de campagne, links naar media, blogs over het onderwerp, video’s en een agenda met belangrijke evenementen en bijeenkomsten. Ook kan je je binnenkort opgeven voor een campagnepakket, waarmee je zelf de straat op kan om met mensen in gesprek te gaan over de wet en het referendum.

We nemen deel aan debatten

In de aanloop naar het referendum zullen we deelnemen aan debatten en andere evenementen over de wet en het referendum. Organiseer je zelf een debat of evenement? Nodig ons dan uit via ons formulier voor spreekverzoeken op deze pagina

We zijn te zien in reclames en advertenties

Hoe groot ons netwerk ook is, er zullen nog steeds mensen zijn die we niet of niet zo makkelijk bereiken. Daarom zullen we voor het eerst advertenties als middel gebruiken om het publiek te bereiken. We maken een spot voor radio en televisie, en beeldmateriaal voor kranten en online. Natuurlijk zullen we uiterst kritisch en transparant zijn bij het plaatsen van online advertenties. Gepersonaliseerde advertenties en andere technieken die gebruik maken van jouw persoonsgegevens en je online volgen gaan we niet inzetten.

We gaan op pad om met zoveel mogelijk mensen te praten over de wet

In de maand maart gaan we, samen met vrijwilligers, in zoveel mogelijk plaatsen in Nederland de straat op om daar met voorbijgangers te praten over de nieuwe wet. We voorzien vrijwilligers die zich hebben aangemeld om mee te helpen bij het referendum van alle informatie die nodig is om het gesprek aan te gaan, en sturen pakketten met een windbreaker, buttons en flyers af zodat we door heel Nederland vertegenwoordigd zijn. Wil je ook meehelpen? Geef je dan op voor de referendumvrijwilligers-mailinglijst!

We kunnen je hulp gebruiken

We gaan ons best doen om zoveel mogelijk mensen te bereiken met onze boodschap, en hopen dat jullie meehelpen. Dus deel onze website met je omgeving, geef je op als vrijwilliger, print ons campagnemateriaal en ga de discussie aan! Iedere stem telt!

Dat staat haaks op een belangrijk uitgangspunt van onze vrije democratische rechtsstaat: onze overheid heeft niets te maken met jouw privé-leven, tenzij er een concrete en onderbouwde aanleiding ...]]>

Het grootste verschil tussen de bestaande en de nieuwe wet is dat onze geheime diensten straks op grote schaal en stelselmatig communicatie op het internet mogen tappen.¹ De geheime diensten mogen nu al op internet tappen, maar dan wel alleen het verkeer van mensen of organisaties waarvan ze vermoeden dat zij, bijvoorbeeld, een terroristische aanslag beramen.

Dat staat haaks op een belangrijk uitgangspunt van onze vrije democratische rechtsstaat: onze overheid heeft niets te maken met jouw privé-leven, tenzij er een concrete en onderbouwde aanleiding voor is. Dat principe gooien we met de nieuwe wet overboord: ook als je geen kwaad in de zin hebt moet je er nu rekening mee houden dat de geheime dienst je internetverkeer onderschept en analyseert. Het venijnige: veel van ons zullen de negatieve consequenties niet of niet direct aan den lijve ondervinden.

Je anders gaan gedragen, uit angst voor meekijkers

Iedereen weet: als iemand over je schouders meekijkt wat je doet, dan ga je je anders gedragen. Je denkt wel twee keer na wat je zegt of deelt met anderen als je weet dat je communicatie kan worden getapt. Na de onthullingen over het grootschalig aftappen van internetverkeer door de Amerikaanse geheime dienst NSA trad een daling op in zoektermen waarvan mensen het gevoel hadden dat die ze in de problemen met de overheid kon brengen. Internetgebruikers waren voorzichtiger en terughoudender geworden. Het leidt tot zelfcensuur. Dat is funest voor een robuust publiek debat en sociale innovatie waar er juist ook ruimte moet zijn om afwijkende ideeën en meningen te ontwikkelen en delen.

Maar ook als je niets te vrezen hebt, heb je iets te vrezen

Waarschijnlijk ben je goed thuis in Nederland, woon je in een goede wijk en heb je weinig contact met mensen die sneller in het vizier van de geheime diensten lopen. De kans dat de geheime diensten jouw communicatie onderscheppen is daarmee relatief klein. Maar als jij in een wijk woont waar de geheime diensten veel potentiële uitreizigers verwacht, kunnen de diensten met de nieuwe wet het internetverkeer via providers in de hele wijk aftappen. Inclusief jouw verkeer. Daarmee ben je dus opeens wél in het vizier van onze geheime diensten.

Het kan verkeren

Bovendien hebben we ook nog eens een overheid die we redelijk kunnen vertrouwen én is onze maatschappij over het algemeen ruimdenkend – er zijn weinig uitspraken waarmee je onze overheid de stuipen op het lijf kunt jagen. Maar dat kan snel veranderen. In Spanje – ook een democratische rechtsstaat – gebruikten overheidsinstanties bevoegdheden waarmee onder andere websites ontoegankelijk werden gemaakt om de vreedzame stemmers en demonstranten voor een onafhankelijk Catalonië te onderdrukken.

Wees niet asociaal

En misschien heb jij ook écht niets te verbergen, nu niet en straks niet – wat onwaarschijnlijk is. Dan nog zullen anderen in onze samenleving de negatieve consequenties er wél van ondervinden. Denk maar aan de geïntegreerde Nederlander met Turkse roots. Die in ons land, en op internet, vrijuit kan spreken over zijn afkeer van Erdogan. Maar de sleepwet biedt ruimte dat zijn afgetapte internetverkeer gedeeld kan worden met de Turkse geheime dienst, waarna zijn familiebezoek in Ankara abrupt stopt bij de Turkse grens. Dat kan ook gebeuren met, bijvoorbeeld, voorvechters van vrouwenrechten of het homo-huwelijk in Afrikaanse landen.

Stem tegen – en daarmee voor een betere wet

De nieuwe wet zorgt ervoor dat onze geheime diensten op grote schaal en stelselmatig internetverkeer van burgers die niets kwaads in zin hebben kan onderscheppen. Dat past niet in een vrij land als Nederland. Daarom: stem tegen de ‘Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017’ bij het referendum van 21 maart. Een stem tegen de sleepwet is een stem voor een betere wet.