Het grootste verschil tussen de bestaande en de nieuwe wet is dat onze geheime diensten straks op grote schaal en stelselmatig communicatie op het internet mogen tappen.¹ De geheime diensten mogen nu al op internet tappen, maar dan wel alleen het verkeer van mensen of organisaties waarvan ze vermoeden dat zij, bijvoorbeeld, een terroristische aanslag beramen.

Dat staat haaks op een belangrijk uitgangspunt van onze vrije democratische rechtsstaat: onze overheid heeft niets te maken met jouw privé-leven, tenzij er een concrete en onderbouwde aanleiding voor is. Dat principe gooien we met de nieuwe wet overboord: ook als je geen kwaad in de zin hebt moet je er nu rekening mee houden dat de geheime dienst je internetverkeer onderschept en analyseert. Het venijnige: veel van ons zullen de negatieve consequenties niet of niet direct aan den lijve ondervinden.

 

 

 

Je anders gaan gedragen, uit angst voor meekijkers

Iedereen weet: als iemand over je schouders meekijkt wat je doet, dan ga je je anders gedragen. Je denkt wel twee keer na wat je zegt of deelt met anderen als je weet dat je communicatie kan worden getapt. Na de onthullingen over het grootschalig aftappen van internetverkeer door de Amerikaanse geheime dienst NSA trad een daling op in zoektermen waarvan mensen het gevoel hadden dat die ze in de problemen met de overheid kon brengen. Internetgebruikers waren voorzichtiger en terughoudender geworden. Het leidt tot zelfcensuur. Dat is funest voor een robuust publiek debat en sociale innovatie waar er juist ook ruimte moet zijn om afwijkende ideeën en meningen te ontwikkelen en delen.

Maar ook als je niets te vrezen hebt, heb je iets te vrezen

Waarschijnlijk ben je goed thuis in Nederland, woon je in een goede wijk en heb je weinig contact met mensen die sneller in het vizier van de geheime diensten lopen. De kans dat de geheime diensten jouw communicatie onderscheppen is daarmee relatief klein. Maar als jij in een wijk woont waar de geheime diensten veel potentiële uitreizigers verwacht, kunnen de diensten met de nieuwe wet het internetverkeer via providers in de hele wijk aftappen. Inclusief jouw verkeer. Daarmee ben je dus opeens wél in het vizier van onze geheime diensten.

 

 

 

Het kan verkeren

Bovendien hebben we ook nog eens een overheid die we redelijk kunnen vertrouwen én is onze maatschappij over het algemeen ruimdenkend – er zijn weinig uitspraken waarmee je onze overheid de stuipen op het lijf kunt jagen. Maar dat kan snel veranderen. In Spanje – ook een democratische rechtsstaat – gebruikten overheidsinstanties bevoegdheden waarmee onder andere websites ontoegankelijk werden gemaakt om de vreedzame stemmers en demonstranten voor een onafhankelijk Catalonië te onderdrukken.

Wees niet asociaal

En misschien heb jij ook écht niets te verbergen, nu niet en straks niet – wat onwaarschijnlijk is. Dan nog zullen anderen in onze samenleving de negatieve consequenties er wél van ondervinden. Denk maar aan de geïntegreerde Nederlander met Turkse roots. Die in ons land, en op internet, vrijuit kan spreken over zijn afkeer van Erdogan. Maar de sleepwet biedt ruimte dat zijn afgetapte internetverkeer gedeeld kan worden met de Turkse geheime dienst, waarna zijn familiebezoek in Ankara abrupt stopt bij de Turkse grens. Dat kan ook gebeuren met, bijvoorbeeld, voorvechters van vrouwenrechten of het homo-huwelijk in Afrikaanse landen.

 

 

 

Stem tegen – en daarmee voor een betere wet

De nieuwe wet zorgt ervoor dat onze geheime diensten op grote schaal en stelselmatig internetverkeer van burgers die niets kwaads in zin hebben kan onderscheppen. Dat past niet in een vrij land als Nederland. Daarom: stem tegen de ‘Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017’ bij het referendum van 21 maart. Een stem tegen de sleepwet is een stem voor een betere wet.