Voor liberalen is de vrijheid het hoogste goed. Het enthousiasme van de VVD en D66 voor de sleepwet zijn daarom onbegrijpelijk. De kans is groot dat de wet ons niet veiliger maakt, terwijl we zeker weten dat met de wet onze vrijheid wordt ingeperkt. Daarom hier een oproep aan alle liberalen die hun principes nog niet hebben verkwanseld: Stem “TEGEN” de sleepwet op 21 maart.

VVD Woerden deelde afgelopen weekend condooms uit met de tekst ‘voel de liberaal in je’. Volgens Florian Bos, de bedenker van de actie, omdat veiligheid voor de VVD een belangrijk onderwerp is. Bos vergeet daarbij: anticonceptie gaat in de eerste plaats over zelfbeschikking, de vrijheid om je leven naar eigen inzicht in te richten. In Woerden gebeurt in het klein wat er in het bredere maatschappelijke debat rondom de sleepwet gebeurt: een bijna dwangmatige focus op het middel, veiligheid, terwijl het uiteindelijke doel uit het oog wordt verloren: vrijheid.

Het VVD-programma heeft een wat simplistisch perspectief op veiligheid: “van veiligheid heb je nooit genoeg”. Maar is dat wel zo? Kunnen onze kinderen nog wel tegen een stootje als we ze opvoeden in een steriele omgeving waarin veiligheid voorop staat? Hoe kunnen ze leren van hun fouten —en verantwoordelijkheid leren nemen— als er geen ruimte meer is om fouten te maken? De VVD dreigt uit het oog te verliezen dat veiligheid altijd in dienste staat van iets anders. In het geval van de VVD zouden dat liberale waarden moeten zijn als vrijheid, rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid. Elk mens moet de ruimte krijgen en de bescherming genieten om, binnen de wet, het leven naar eigen inzicht in te richten. Veiligheid kan dus nooit een doel op zich zijn.

Dat is met privacy niet anders. De discussie over de sleepwet wordt vaak gevoerd alsof het gaat om het vinden van een goede balans tussen veiligheid en privacy. Dat is een valse voorstelling van zaken. Een groot deel van deze wet gaat over de toegang tot data en informatietechnologie. Daar liggen privacy en veiligheid in elkaars verlengde. Het vertrouwen in de veiligheid van onze infrastructuur is namelijk vooral gebaseerd op de vraag of data niet in verkeerde handen kan vallen. Simpeler gezegd: zonder privacywaarborgen kunnen we niet internetbankieren. Wanneer we de schijntegenstelling tussen privacy en veiligheid opheffen zien we dat er elementen in de nieuwe wet zitten waar we helemaal niet veiliger van worden.

De geheime diensten willen bijvoorbeeld op belangrijke internetknooppunten aftapmogelijkheden creëren. Maar hoe weten we zeker dat de diensten de enigen zijn die daar gebruik van maken? Als je op grote schaal data verzamelt, dan moet je er ook rekening mee houden dat je die op grote schaal kunt verliezen. Met de nieuwe wet in de hand mogen de diensten ook gebruik maken van zero-days om op apparaten in te breken. Zero-days zijn beveiligingsproblemen in software die nog niet bekend zijn bij de techbedrijven die de software maken. Hierdoor hebben die nog geen kans gehad om de beveiligingsproblemen op te lossen. Terwijl onze diensten een zero-day gebruiken om bij hun doelwit in te breken, hebben criminelen en andere geheime diensten vrij spel om dezelfde zero-day te gebruiken om gegevens te stelen van nietsvermoedende burgers en bedrijven.

Dit is geen hypothetisch scenario. De Amerikaanse geheime dienst bezat een zero-day waarmee je makkelijk in Microsoft-computers kon inbreken. Er werd ingebroken bij de dienst en daarmee kwam de zero-day op straat te liggen. Criminelen hadden daarmee opeens een makkelijke manier om hun malware te verspreiden. Er zijn sindsdien honderdduizenden computers besmet via dit beveiligingsprobleem. Alleen in de haven van Rotterdam wordt de schade al geraamd op honderden miljoenen euros. Dat had voorkomen kunnen worden als de Amerikanen het probleem netjes bij Microsoft gemeld hadden. Na een recent rapport van onze toezichthouder waarin de Nederlandse werkwijze rondom zero-days “onzorgvuldig” wordt genoemd is er eindelijk wat politieke aandacht voor dit onderwerp. De wet moet op dit punt snel worden verbeterd: onbekende kwetsbaarheden moeten altijd worden gemeld.

Als liberale partij beschouwt de VVD “de individuele vrijheid, zowel in geestelijk opzicht als in materiaal opzicht, als het hoogste goed. [..] De overheid is dienstbaar aan de burgers en aan hun vrijheden. Doorgeschoten bureaucratie en bemoeizucht zijn een niet te onderschatten bedreiging voor de vrijheid van mensen.” Ook het sociaal-liberale D66 ziet vrijheid als één van de fundamentele waarden van onze samenleving en de staatsmacht als een middel om de individuele vrijheid binnen onze rechtsstaat en democratie te waarborgen. Deze nieuwe wet geeft de geheime diensten nieuwe bevoegdheden die ons als individuen en als samenleving kwetsbaar maken. Van de bevoegdheid om op grote schaal en stelselmatig de gegevens van burgers te verzamelen, tot het bewust achterhouden van kennis over beveiligingsproblemen. Juist een liberaal moet zich dan toch afvragen of de overheid met deze wet nog dienstbaar is aan de burger of dat zij onze individuele vrijheid verkwanselt?

Waar zijn de liberale hoeders van onze vrijheid? Die laten zich niet op een dwaalspoor zetten en stemmen aanstaande woensdag tegen de sleepwet.